John Lennon

John Ono Lennon (tên khai sinh là John Winston Lennon, ông sinh ngày 8 thnags 10 năm 1940 mất ngày 8 tháng 12 năm 1980. Ông là một ca sĩ, nhạc sỹ nhạc rock người Anh, ông cũng là một nghệ sỹ và một nhà hoạt động vì hòa bình. Ông được cả thế giới biết đến như là thành viên và là một trong những người sáng lập ban nhạc The Beatles. Lennon là linh hồn, là tác giả, cũng như là đồng tác giả cùng Paul McCartney, của nhiều bài hát nổi tiếng của nhóm.

Ban nhạc được thành lập ở thành phố cảng Liverpool của Anh năm 1960 và tan rã sau một thập kỷ tồn tại, nhưng ảnh hưởng sâu rộng của The Beatles như một huyền thoại của thế kỷ XX vẫn dễ dàng nhận thấy cho đến ngày hôm nay.

Sau khi nhóm chia tay năm 1970, John Lennon tiếp tục cuộc đời sáng tác có pha thêm ảnh hưởng của một số hoạt động chính trị như đấu tranh chống Chiến tranh Việt Nam.

Lennon có hai con trai là Julian Lennon (với người vợ đầu tiên Cynthia Lennon) và Sean Ono Lennon (với người vợ thứ hai, Yoko Ono). Ông bị ám sát bằng súng ngay trước cửa ngôi nhà của mình ở Thành phố New York vào ngày 8 tháng 12 năm 1980, sau khi trở về nhà từ xưởng thu đĩa. Năm 2002, trong cuộc bầu chọn 100 người Anh vĩ đại nhất, Lennon được đứng vị trí số 8. Năm 2004, tạp chí Rolling Stone xếp ông thứ 38 trong danh sách 100 Nghệ sĩ vĩ đại nhất mọi thời đại và xếp ban nhạc The Beatles ở vị trí số 1. Rolling Stonecũng xếp John Lennon ở vị trí số 5 trong danh sách 100 Ca sĩ của mọi thời đại.

Sự nghiệp hát solo: 1970-1980 [sửa]1970–73: Những năm đầu thời kỳ hậu Beatles John Lennon và Yoko Ono, ảnh chụp bởi Jack Mitchell

Sau khi chia tay với Beatles vào năm 1970, Lennon và Ono trải qua một đợt điều trị tâm lý với bác sĩ Arthur Janov tại Los Angeles,California. Với mục đích giúp người bệnh nhớ lại những kinh nghiệm thất bại đã qua để có thể loại bỏ những mặc cảm từ thời ấu thơ, liệu pháp này được thực hiện 1 tuần 2 lần, mỗi lần nửa ngày trong vòng 4 tháng liền; vị bác sĩ này còn muốn chữa trị cho John và Yoko lâu hơn nhưng họ cảm thấy không cần thiết và quay trở lại London. Album solo đầu tay đầy cảm xúc của Lennon, John Lennon/Plastic Ono Band (1970), đã nhận được nhiều lời khen ngợi. Nhà phê bình Greil Marcus nhận xét, “John hát những lời thơ cuối của ‘Chúa trời’ (God) có thể là hình ảnh đẹp nhất trong thế giới rock”. Album này có các single nổi bật là “Mother” – bài hát mà trong đó Lennon đối mặt với các cảm xúc bị từ chối trong tuổi thơ của mình, và bài hát mang phong cách Bob Dylan “Working class hero”, một tiếng nói công kích cay đắng nhắm vào hệ thống xã hội tư sản trong đó đoạn lời “các ông vẫn là những gã nông dân quê mùa mà thôi” đã gây nên mối bất hòa với giới báo chí. Cùng năm đó, các quan điểm chính trị mang tính cách mạng của Tariq Ali được thể hiện khi ông phỏng vấn Lennon cũng truyền cảm hứng để ca sĩ này viết “Power to the People”. Lennon cũng trở nên thân thiết với Ali khi tham gia phản đối lời cáo buộc đối với tạp chí Oz do báo này đã có những lời lẽ dung tục. Lennon lên án vụ kiện này và gọi đây là “chủ nghĩa phát xít đáng khinh” và cùng với Ono (tạo thành Elastic Oz Band) cho ra single “God Save Us/Do the Oz” và tham gia diễu hành ủng hộ tạp chí Oz.

Năm 1970 và 1971, Rolling Stone thực hiện 2 buổi phỏng vấn với cựu thủ lĩnh của The Beatles. Tại đây, John đã giải bày hết nỗi niềm với người hâm mộ [4] [5].

Với album tiếp theo của Lennon, Imagine (1971), các đánh giá đã có phần thận trọng và nhẹ nhàng hơn. Tạp chí Rolling Stone cho rằng “nó chứa đựng một phần đáng kể âm nhạc tích cực” nhưng cảnh báo về khả năng “điệu bộ của anh chàng này sẽ sớm trở nên không chỉ lờ mờ buồn tẻ mà còn không thích hợp”. Bài hát nhan đề của album đã trở thành thánh ca của những phong trào phản chiến trong khi một bài khác How do you sleep? là một lời công kích nhằm vào McCartney để đáp lại lời bài hát Ram mà Lennon cảm thấy, cũng như McCartney sau này khẳng định, ám chỉ mình và Ono. Mặc dù Lennon đã tỏ ra ôn hòa về quan điểm của mình vào giữa thập niên 70 và nói How do you sleep? là ông viết về bản thân mình. Một lần vào năm 1980 ông nói: “Tôi dồn sự oán hận của mình với Paul… để viết nên một bài hát… nó không phải là một mối thù hận nghiệt ngã khủng khiếp xấu xa… tôi đã dùng sự oán hận của tôi, sự rời bỏ Paul và Beatles, cũng như mối quan hệ với Paul, để viết How do you sleep?. Thực sự là tôi không muốn lúc nào cũng luẩn quẩn với những ý nghĩ đó trong đầu”.

Lennon và Ono chuyển tới New York vào tháng 8 năm 1971, và phát hành single Happy Christmas (War Is Over) vào tháng 12. Để quảng bá cho bài hát này, họ trả cho các bảng xếp hạng ở 12 thành phố trên thế giới để tuyên bố bằng tiếng bản địa “Chiến tranh sẽ chấm dứt – nếu bạn muốn”. Năm sau chính quyền Nixon đã thực hiện cái gọi là “Biện pháp đối phó chiến lược” chống lại hành động tuyên truyền phản chiến của Lennon, nổi bật là nỗ lực trục xuất Lennon trong 4 năm: đi kèm với một cuộc chiến pháp lý kéo dài và Lennon bị từ chối cư trú vĩnh viễn ở Mỹ đến năm 1976.

Album Some Time in New York City ra đời năm 1972 là kết quả của sự cộng tác với Ono và ban nhạc Elephant’s Memory mới quay trở lại từ New York. Với các bài hát về nữ quyền, quan hệ giữa các chủng tộc, vai trò của Anh quốc ở Bắc Ailen và các vấn đề Lennon gặp phải khi xin cấp thẻ xanh, album này không được đánh giá cao – và theo một nhà phê bình là không thể nghe được. Single “Woman Is the Nigger of the World” phát hành cùng năm được lên hình vào 11 tháng 5 trong “The Dick Cavett Show”. Nhiều đài phát thanh đã từ chối phát bài hát vì từ “nigger” (cách gọi miệt thị người da đen). Lennon và Ono tổ chức 2 buổi hòa nhạc từ thiện cùng với Elephant’s Memory và cá khách mời tại New York để giúp đỡ các bệnh nhân tại trung tâm điều trị thần kinh Willowbrook State School. Các buổi hòa nhạc này được tổ chức tại quảng trường “Madison Square Garden” vào 30/8/1972 đồng thời cũng là những buổi hòa nhạc cuối cùng với sự có mặt xuyên suốt của Lennon.

[sửa]1973–80: Những thăng trầm John Lennon (trái) phỏng vấn tại chương trình Tomorrow show năm 1975

Khi Lennon đang thu âm album Mind Games (1973), ông và Ono quyết định ly thân. Giai đoạn ly thân kéo dài 8 tháng tiếp theo, mà sau này ông gọi là “cuối tuần lạc lối”, diễn ra tại Los Angeles và New York trong công ty của May Pang. Mind Games, ghi tên người thực hiện là “the Plastic U.F.Ono Band”, được phát hành vào tháng 11 năm 1973. Nhận được nhiều phản hồi tích cực hơn album trước, album này được nhận xét là “nghe được” nhưng “chưa phải là sáng tác tồi nhất của Lennon” và “cho thấy John cố gắng vô vọng trong việc áp đặt cái tôi quá lớn của mình lên khán giả, những người đang hy vọng chờ đợi ông sẽ có một chặng đường mới”. Ca khúc chủ đề “Mind Games”, lọt vào top 20 ở Mỹ và đạt vị trí thứ 26 ở Anh. Lennon tham gia vào phiên bản cải biến của “I’m the Greatest”, một bài hát ông viết 2 năm trước đó, trong album Ringo (1973) của Ringo Starr phát hành cũng trong tháng 11. (Bản demo năm 1971 của Lennon xuất hiện trong hợp tuyển John Lennon). Trong cả năm 1974, ông sản xuất album Pussy Cats choHarry Nilsson và cùng Mick Jagger viết bài hát “Too Many Cooks (Spoil the Soup)”. Bài hát này được giao ước là sẽ không phát hành trong hơn 30 năm. Pang đã thu âm bản hợp tuyển cuối cùng trong “The very best of Mick Jagger” (2007).

Walls and Bridges (1974) là album có single duy nhất ở vị trí thứ 1 trong cả cuộc đời của Lennon “Whatever Gets You Thru the Night”, với Elton John hát bè và đệm Piano. Single thứ 2 từ album này, “#9 Dream”, được phát hành vào cuối năm đó. Album Goodnight Vienna (1974) của Starr một lần nữa lại có sự hỗ trợ của Lennon, người viết ca khúc chủ đề và chơi piano. Vào 28/11, Lennon trở thành vị khách mời đầy bất ngờ tại buổi hòa nhạc Lễ Tạ Ơn của Elton John tổ chức ở quảng trường Madison Square Garden, để thực hiện lời hứa của mình là sẽ tham dự một live show của Elton John nếu “Whatever Gets You Thru the Night”, bài hát mà Lennon tỏ ra nghi ngờ về tiềm năng thương mại, đạt vị trí quán quân. Lennon đã biểu diễn bài hát này cùng với Lucy in the Sky with Diamonds và I Saw Her Standing There.

Lennon đồng sáng tác “Fame”, ca khúc chiếm vị trí trí số 1 đầu tiên ở Mỹ của David Bowie, và chơi guitar cũng như hát đệm cho buổi ghi âm vào tháng 1 năm 1975. Ít lâu sau, Lennon và Ono trở lại với nhau. Cùng tháng đó, Elton John đứng đầu các bảng xếp hạng với bản cover lại Lucy in the Sky with Diamonds, trong đó Lennon cũng chơi guitar và hát đệm. Lennon cho ra Rock n Roll, một album với các bài hát cover, vào tháng 2 năm 1975. Không lâu sau đó, Stand By Me một bài hát từ album này và là một hit ở Anh và Mỹ, trở thành single cuối cùng của ông trong 5 năm. Ông xuất hiện lần cuối cùng trên sân khấu trong chương trình đặc biệt “A Salute to Lew Grade” của ATV, ghi hình vào ngày 18/4 và phát vào tháng 6. Chơi acoustic guitar và được đệm bởi ban nhạc 8 thành viên BOMF (được giới thiệu là “Etcetera”), Lennon trình diễn 2 bài hát từ album Rock ‘n’ Roll ("Slippin and Slidin" và Stand By Me, nhưng bài sau không được phát hình) cùng với ca khúc Imagine. Ban nhạc đeo mặt nạ phía sau đầu, mô phỏng như người hai mặt nhằm chỉ trích Grade, người mà Lennon và McCartney luôn có xung đột vì kiểm soát hãng xuất bản của The Beatles. (Dick James đã bán phần lớn cổ phần của mình cho Grade vào năm 1969). Trong bài hát Imagine, Lennon đã xen vào đoạn lời “and no immigration too” (và không cả nhập cư), nhằm ám chỉ những nỗ lực ở lại Hoa Kỳ của mình.

Khi đứa con trai thứ 2 của Lennon, Sean, được sinh ra vào ngày 9 tháng 10 năm 1975, ông đảm nhiệm vai trò của một người chồng lo việc nhà, bắt đầu thời kỳ kéo dài 5 năm vắng bóng khỏi nền công nghiệp âm nhạc và tập trung vào gia đình của mình. Cũng trong tháng 9, ông thực hiện cam kết với EMI/Capitol về một album nữa bằng việc ra album Shaved Fish, một album hợp tuyển các ca khúc đã ghi âm trước đây. Ông dành hết thời gian cho Sean, dậy lúc 6 giờ sáng hàng ngày để chuẩn bị các bữa ăn và luôn ở bên cậu bé. Ông viết Cookin (In the Kitchen of Love) cho album Ringo’s Rotogravure (1976) của Starr, trình diễn trong một bản ghi âm vào tháng 6 và cũng là lần ghi âm cuối cùng của ông cho đến tận năm 1980. Vào năm 1977 tại Tokyo, ông chính thức nói lời chia tay với âm nhạc “chúng tôi đã quyết định, mà không hề đắn đo, là sẽ dành thời gian ở bên con mình nhiều hết mức có thể cho tới khi chúng tôi cảm thấy mình có thể cho phép bản thân quan tâm đến cái gì đó khác ngoài gia đình”. Trong suốt thời gian gián đoạn này, Lennon có vẽ một số bức tranh, viết một cuốn sách với nội dung là sự pha trộn những chất liệu tự truyện với những gì được ông gọi là “những thứ điên rồ”, tất cả đều được công bố sau khi ông chết.

Ông trở lại với âm nhạc vào tháng 10 năm 1980 cùng single “(Just Like) Starting Over”, và sau đó là album có bài hát này. Double Fantasy bao gồm các bài hát được viết trong chuyến đi tới Bermuda trên một chiếc thuyền buồm 43 feet vào tháng 6 trước đó, thể hiện sự hài lòng với cuộc sống gia đình ổn định mà ông mới tìm thấy. Album lấy tên của một loài lan ông nhìn thấy trong vườn thực vật Bermuda (Bermuda Botanical Gardens), loài hoa có tên mà Lennon coi là mô tả hoàn hảo cuộc hôn nhân của ông với Ono. Các chất liệu bổ sung đầy đủ khác được ghi lại cho album dự kiến sau đó Milk and Honey (phát hành sau khi ông chết vào năm 1984). Được phát hành với Ono cùng đứng tên, Double Fantasykhông được đánh giá cao và chỉ nhận được những nhận xét như của Melody Maker: “một sự cằn cỗi buông thả và rẻ tiền….”

[sửa]Starting over: 1980 [sửa]Hoạt động chính trị và tham gia bảo vệ hòa bình Khảm đá Strawberry Fields tại New York, nơi tưởng niệm John Lennon theo tên ca khúc nổi tiếng của John

Bản Imagine của John được bầu là một trong những bản của thiên niên kỷ và đối với nhiều người thì bản này thậm chí có còn có tác động và ý nghĩa hơn cả quốc ca. John Lennon cùng Yoko định thay đổi thế giới với những hoạt động không qua các buổi trình diễn âm nhạc ồn ào.

Những cuộc biểu tình trên giường (bed-in) tại Amsterdam và Montreal cùng các cuộc vận động phản chiến với các nhà hoạt động chính trị đều thu hút sự quan tâm của truyền thông rất nhiều. Các sự kiện này là để đi tìm hòa bình cho thế giới mặc dù nỗ lực này đã không đạt được. Thế nhưng điều Lennon đạt được chính là đã gieo được ý tưởng hòa bình thế giới tới chúng ta. Give Peace A Chance của John Lennon là một trong những nỗ lực như vậy.

Cho tới tận cuộc chiến vùng Vịnh năm 1991 mà vẫn có nhiều đại diện của những nước phản đối chiến tranh dùng lại thông điệp của John một cách vô thức đó là Give Peace A Chance. Bốn tháng sau khi ra bản Give Peace a Chance, thì Plastic Ono Band đã cho ra bản Cold Turkey, bản mang màu sắc chất rock thô sơ nói về rút lui khỏi thế giới heroin và bản này cũng đã rất được mến chuộng mặc dù không nằm trong UK Top 10.

Bản Working Class Hero tuyên bố: "Anh hùng giai cấp lao động cũng là một điều gì đáng quí, và nếu bạn muốn trở thành anh hùng thì hãy theo tôi".[6]

[sửa]
[sửa]Cái chết Xem thêm: Vụ ám sát John Lennon John Lennon trên tem của Tây Đức năm 1983 Tượng Lennon tại khách sạn A Hard Days Night, Liverpool

Vào ngày 8 tháng 12 năm 1980 một ngày không bình thường ở thành phố New York, John Lennon thức dậy từ rất sớm, việc đầu tiên là anh ấy đã đến thăm một nơi rất thú vị, quán Cafe LaFortuna anh ấy uống cà phê rồi đến tiệm hớt tóc trước khi trở về nhà. Anh ấy muốn sau đó làm một bài phỏng vấn với đài BBC[7] trước khi chụp ảnh với nhiếp ảnh gia Annie Leibovitz cho tờ tạp chí Rolling Stone.

Vào lúc 5 giờ chiều Lennon và Ono rời toà nhà Dakota để thực hiện album Walking on Thin Ice. Lennon đã trải qua nhiều giờ ở trường quay tại toà nhà West trên con đường số 54 trước khi quay trở lại toà nhà Dakota vào lúc 10:04 tối. Lennon đã quyết định đi trước để kiếm một cái gì để ăn tối cho nên anh ấy đã tạm biệt đứa con trai Sean 5 tuổi của mình trước khi nó đi ngủ. Họ rời khỏi chiếc xe hơi sang trọng của họ trên con đường 72, thậm chí chiếc xe hơi có thể lái họ vào tận trong sân. Jose Perdomo (một nhân viên gác cửa) và người lái xe đã nhìn thấy Mark David Chapman đang đứng cạnh lối ra vào. Ono đi bộ vào trước Lennon đi theo sau, người đàn ông lạ vẫn đứng trước toà nhà và bắt đầu đi nhanh hơn. Chapman gọi giật lại "Ông Lennon" trong khi Lennon quay lại Chapman dừng lại và bắn vào Lennon 5 phát súng. Một phát súng bắn trượt qua đầu của Lennon vào cửa sổ của toà nhà Dakota. Hai phát súng bắn vào lưng bên trái của anh ấy và hai phát súng còn lại bắn vào vai anh ấy.

Lennon cố gắng chạy vào khu vực an toàn, anh ấy nói "Cứu với...tôi bị bắn" (help me...Iv been shoot) và đổ sập xuống. Người gác cửa Jay Hasting nghĩ rằng anh ấy đùa nhưng khi thấy rõ Lennon nằm trước mặt mình, anh ta gọi cảnh sát. Chapman đứng yên lặng bên ngoài tiền sảnh, đọc sách và chờ cảnh sát đến. Người canh gác cửa hét lớn vào mặt Chapman, "Mày có biết mày đã làm gì không?" trước khi giật ổ súng lục quay từ tay Chapman. Chapman bình tĩnh trả lời "Tôi vừa bắn John Lennon".

Lập tức Lennon được chuyển đến bệnh viện Roosevelt lúc 11:15 tối. Nguyên nhân cái chết được báo cáo là bị sốc sau khi mất trên 80% lượng máu. Bác sĩ Elliott M.Gross nói rằng Lennon không thể qua khỏi. Ono khóc "Không, không hãy nói với tôi đó không phải là sự thật". Ono thật sự sốc sau cái chết của chồng.

Tin tức được lan truyền về cái chết của Lennon, nhiều người đã tụ tập trước bệnh viện Roosevelt và trước toà nhà Dakota họ bắt đầu cầu nguyện, thắp nến và hát những bài hát của Lennon.

[sửa]Bên lề Tên lót của John Lennon là Winston, được đặt theo tên thủ tướng Winston Churchill, người mà dân Anh coi như một anh hùng trong thế chiến thứ 2[8]. Trong một cuộc phỏng vấn năm 1964 khi The Beatles đang ở đỉnh cao của sự nghiệp, một nhà báo đã hỏi John Lennon rằng anh tưởng tượng sau này mình sẽ chết như thế nào. John đã trả lời nửa đùa nửa thật rằng: "Tôi nghĩ mình sẽ bị một kẻ điên bắn chết!" Năm 2002, sân bay quốc tế Liverpool chính thức đổi tên thành Sân bay John Lennon Liverpool với khẩu hiệu: Above Us Only Sky, trích từ ca khúc bất hủ Imagine. Cold Turkey, bài hát nói về sự chống chọi những cơn đau trong quá trình cai nghiện ma tuý tại gia của John sau khi bị The Beatles từ chối đã được phát hành thành đĩa đơn solo năm 1969. George Harrison và Paul McCartney không đồng ý thu âm vì cho rằng nó kém chất lượng. Họ còn dự đoán rằng nếu John phát hành đĩa single riêng, bài hát sẽ không lọt vào top 10 trên bảng xếp hạng. Trên thực tế, bài này chỉ lên được hạng 14 ở Anh và hạng 39 ở Mỹ. Eric Clapton đã giúp John chơi guitar trong bài này. Ngày 31 tháng 8 năm 1971, John Lennon rời nước Anh để sang Mỹ. Anh đã vĩnh viễn không trở về quê hương cho đến ngày bị ám sát năm 1980. Cũng như Elvis Presley, sau khi chết, John Lennon được rất nhiều fan cho rằng vẫn còn sống. Thậm chí có người còn quả quyết rằng John đang sống ẩn dật tại một nhà thờ ởNew York và hoàn toàn mất trí nhớ. Cặp kính gọng tròn nổi tiếng của John Lennon bắt đầu trở thành vật bất li thân của anh từ năm 1966, khi John tham gia đóng bộ phim “How I Won the War”. Cặp kính này cũng được nhiều ngôi sao nhạc rock khác như Ozzy Osbourne, Robin Gibb (Bee Gees) và Liam Gallagher (Oasis) ưa chuộng. CIA từng xem John Lennon là một trong những thành phần nguy hiểm đến nền an ninh quốc gia Mỹ và ra sức từ chối cấp thẻ xanh cho John trong rất nhiều năm. Bố già nhạc heavy metal Ozzy Osbourne là một fan của nhóm The Beatles và đặt biệt là John Lennon. Ca khúc Ozzy thích nhất của nhóm Beatles là “In My Life”. Để kỉ niệm 70 năm sinh nhật John Lennon, ông vừa hát lại ca khúc “How?” của John, một tác phẩm trong album Imagine. Ngày 18 tháng 4 năm 1975, John Lennon xuất hiện trong chương trình truyền hình A Salute to Sir Lewd Grade trình bày hai ca khúc “Slippin’ and Slidin’” và "Imagine" với ban nhạc đệm gồm những thành viên đeo mặt nạ phía sau gáy. Đó là lần cuối cùng John xuất hiện trên truyền hình.